(Αναδημοσίευση με μετάφραση του Σίμου Δαλκυριάδη από: Fundación CANNA “Childhood refractory
epilepsy and cannabis” https://www.fundacion-canna.es/en/childhoodrefractory-epilepsy-and-cannabis, By Mariano Garcia de Palau)
Ο όρος “ανθεκτική επιληψία” χρησιμοποιείται για την περιγραφή περιπτώσεις
όπου οι επιληπτικές κρίσεις είναι τόσο συχνές που περιορίζουν την ικανότητα
του ασθενούς να ζήσει μια πλήρη ζωή όπως θα το ήθελε και σύμφωνα με την
ψυχική και σωματική του ικανότητα ή όταν η αντισπασμωδική θεραπεία δεν
ελέγχει την κρίση ή όταν οι παρενέργειες περιορίζουν την φυσιολογική
ανάπτυξη του ατόμου.
Αξίζει να προβληματιστούμε για αυτόν τον ορισμό για μια στιγμή. Η ανθεκτική
επιληψία μπορεί να είναι πολύ περιοριστική τόσο για τον ασθενή όσο και για
το περιβάλλον του σπιτιού, ειδικά στα παιδιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι
γονείς αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον και με μικρή πρόοδο για τα παιδιά
τους. Ανάλογα με τον τύπο της επιληψίας, οι πρώτες κρίσεις τείνουν να
εμφανίζονται μεταξύ του πρώτου και του πέμπτου έτους ζωής. Τα παιδιά
μπορεί να έχουν μεταξύ μιας κρίσης την εβδομάδα, στην πιο ήπια περίπτωση,
και σε 30, 50, 70 ή ακόμα περισσότερες κρίσεις την ημέρα σε πολλές
περιπτώσεις. Οι επιληπτικές κρίσεις μπορεί να εμφανιστούν ανά πάσα στιγμή
ή μπορεί να ακολουθούν ένα πρότυπο (για παράδειγμα, όταν ο ασθενής
κοιμάται ή χαλαρώνει ή μόλις ξυπνάει). Σε πολλές περιπτώσεις, οι ασθενείς
εξαρτώνται όλο το εικοσιτετράωρο και έχουν γνωστικά και ψυχοκινητικά
προβλήματα, που κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά, τα οποία μπορούν να
περιορίσουν μόνιμα την ικανότητα εκμάθησης ή την κινητικότητα τους.
Ορισμένοι ασθενείς χρειάζονται ακόμη και μια αναπηρική πολυθρόνα για να
μετακινηθούν ή όταν είναι ξυπνητοί. Δεν έχουν συχνά λεκτική επαφή και δεν
μπορούν να εκφράσουν αυτό που αισθάνονται. Στις περισσότερες
περιπτώσεις η ανάπτυξή τους περιορίζεται επίσης. Σε αυτές τις ηλικίες, θα
πρέπει να αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους και να αναπτύσσουν τις
δεξιότητες που θα χρειαστούν στο μέλλον, αλλά η ανθεκτική επιληψία
αποτελεί τεράστιο πρόβλημα για την κανονική ανάπτυξη του ασθενούς.
Η επιληψία είναι μια νευρολογική διαταραχή που εκδηλώνεται ως
αποτέλεσμα αλλαγής της δραστηριότητας νευρώνων σε κάποια περιοχή του
εγκεφάλου. Αυτή η νευρωνική υπερευαισθησία μπορεί να μεταδοθεί από μια
αρχική εστίαση σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Τότε συμβαίνουν οι
επιληπτικές κρίσεις ή οι κρίσεις. Αυτές μπορεί να έχουν πολλές μορφές,
ανάλογα με τον συγκεκριμένο τύπο επιληψίας.
Η επιληψία έχει πολλά αίτια. Μπορεί να εμφανιστεί μετά από τραυματισμό
της κεφαλής, μηνιγγίτιδα, προβλήματα κατά τη γέννηση, μεταβολική
αλλοίωση, κλπ. Άλλα είδη επιληψίας είναι γενετικής ή άγνωστης προέλευσης.
Αυτές ονομάζονται ιδιοπαθείς επιληψίες. Η επιληπτική κρίση και η ίδια η
ασθένεια προκαλούν πολλά γνωστικά και ψυχολογικά προβλήματα. Υπάρχει
πάντα κάποιος βαθμός νευρωνικού θανάτου μετά από κάθε κρίση και αυτό
καθορίζει τη βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη πρόγνωση.
Τα αντιεπιληπτικά φάρμακα δεν είναι πάντα αποτελεσματικά στην εξάλειψη ή
τη μείωση των κρίσεων. Χρησιμοποιούνται είτε μεμονωμένα είτε σε
συνδυασμό. Στην τελευταία περίπτωση, αλληλεπιδράσεις μπορεί να
προκληθούν μεταξύ των φαρμακευτικών προϊόντων, περιπλέκοντας έτσι τη
χρήση τους. Υπάρχει επίσης μια σειρά πολύ συχνών ανεπιθύμητων
παρενεργειών, όπως: κούραση, αύξηση βάρους, γαστρεντερικές διαταραχές,
υπνηλία, τοξική ηπατίτιδα, υπεραμμωνίαση (δηλητηρίαση από αμμωνία),
δερματικά εξανθήματα, εγκεφαλοπάθειες, αύξηση των συμπτωμάτων,
αλλαγές συμπεριφοράς, φτωχή απόδοση στο σχολείο, ίλιγγος, απώλεια
οπτικού πεδίου, κλπ.
Συνεπώς, οι ασθενείς που πάσχουν από συχνές κρίσεις επιληψίας
αντιμετωπίζουν μερικά πολύ περίπλοκα ζητήματα όσον αφορά τη χρήση
αντιεπιληπτικών φαρμάκων και τις δευτερογενείς επιδράσεις που μπορεί να
προκύψουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας, οι οποίες μπορεί σε ορισμένες
περιπτώσεις να απαιτούν νοσηλεία.
Ορισμένα κανναβινοειδή ρυθμίζουν τη δραστηριότητα των νευρώνων,
μειώνοντας την υπερ-ευαισθητοανταπόκριση που παρατηρείται σε ασθενείς
με επιληψία. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια και μετά από
επιληπτικές κρίσεις, εντοπίζονται πολλές ελεύθερες ρίζες και φλεγμονώδεις
εστίες οι οποίες είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για την εγκεφαλική βλάβη.
Τα κανναβινοειδή όπως η CBD και η THC είναι αποτελεσματικά σε
καταστάσεις νευροφλεγμονής και συμβάλλουν στη μείωση του οξειδωτικού
στρες. Επομένως, έχουν ένα νευροπροστατευτικό, καθώς και ένα
αντιεπιληπτικό, αποτέλεσμα. Σε πολλές περιπτώσεις, είναι απαραίτητο να
συμπεριληφθεί κάποια ποσότητα THC στο μείγμα, προκειμένου να
ολοκληρωθεί το αποτέλεσμα της CBD.
Όταν χρησιμοποιείς κανναβινοειδή από φυτικό εκχύλισμα, είναι σημαντικό να
γνωρίζεις τη σύνθεση του προϊόντος. Αυτό πρέπει να αναλυθεί σωστά για να
εξακριβωθεί η αναλογία κανναβινοειδών και να μπορεί να καθοριστεί η
ακριβής δόση.
Μερικά από τα κύρια σύνδρομα που εμφανίζονται με ανθεκτική επιληψία
παρατίθενται παρακάτω, για να δώσουμε μια ιδέα για την κατάσταση:
* Σύνδρομο Dravet
Αυτός είναι ένας τύπος παιδικής επιληψίας γενετικής προέλευσης, ανθεκτική
στα αντιεπιληπτικά. Η συμπτωματολογία ξεκινάει από το πρώτο έτος της
ζωής, με κλονικούς σπασμούς και επίσης με αφαιρετικές κρίσεων (petit mal),
(δηλαδή είτε με γενικευμένες πολύπλοκες κρίσεις είτε απλά με απώλεια
συνείδησης). Υπάρχει ποσοστό θνησιμότητας 14% κατά τη διάρκεια σπασμών
ή κρίσεων. Οι ασθενείς συνεχίζουν να έχουν κρίσεις καθόλη τη διάρκεια της
ζωής τους, καθώς και διανοητική αναπηρία (σοβαρή στο 50% των
περιπτώσεων και μέτρια ή ήπια σε όλες τις άλλες).
Διαφορετικά αντιεπιληπτικά χρησιμοποιούνται, μόνα τους ή σε συνδυασμό.
Σε πολλές περιπτώσεις ακολουθείται και μια κετογενής διατροφή. Οι ασθενείς
μερικές φορές αντιμετωπίζονται επίσης με αντιψυχωτικά φάρμακα ή
φάρμακα που προκαλούν ύπνο.
* Σύνδρομο Lennox-Gastaut
Αυτή είναι μια διαταραχή που συμβαίνει με πολλαπλούς τύπους επιληπτικών
κρίσεων και τείνει να εκδηλωθεί πριν από την ηλικία των 4 ετών. Οι τονικές
κρίσεις εμφανίζονται με την κάμψη του λαιμού και του σώματος, την
επέκταση των βραχιόνων και των ποδιών, και σύσπαση των μυών του
προσώπου. Μπορεί επίσης να συνοδεύεται από έξαψη του προσώπου,
έντονη μετακίνηση των ματιών και άπνοια. Οι επιληπτικές κρίσεις είναι
μικρού μήκους και μπορεί να συμβούν νύχτα ή μέρα, χωρίς τακτικό
χρονοδιάγραμμα. Οι ασθενείς συνήθως χάνουν την συνείδηση.
Μπορεί επίσης να υπάρχουν αφαιρετικές κρίσεις, με στιγμιαία απώλεια
συνείδησης και πτώση. Τείνουν να είναι πολυανθεκτικές έναντι των κοινών
αντιεπιληπτικών, τα οποία μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αντιεπιληπτικά που είναι αποτελεσματικά για
έναν τύπο κρίσης μόνο επιδεινώνουν τους άλλους τύπους.
* Σύνδρομο West
Πρόκειται για σοβαρό τύπο επιληψίας, που εμφανίζεται συχνότερα μεταξύ
του τρίτου και του δωδέκατου μήνα της ζωής. Μπορεί να οφείλεται σε
διαφορετικές αιτίες όπως εγκεφαλικές παραμορφώσεις ή δυσπλασίες,
λοιμώξεις, μεταβολικές αλλοιώσεις ή σε γενετικές αιτίες. Παρουσιάζεται με
την εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων με αιφνίδιες και συμμετρικές συσπάσεις
των άκρων και πιθανή κάμψη ή επέκταση των άκρων. Σε ορισμένες
περιπτώσεις μπορεί επίσης να εμφανιστεί έξαψη του προσώπου, μυδρίαση
(διαστολή στις κόρες των ματιών) και υπεριδρωσία (υπερβολική εφίδρωση). Η
ασθένεια αυτή συνοδεύεται επίσης από ψυχοκινητική καθυστέρηση, η οποία
επηρεάζει τη γνωσιακή σφαίρα, την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και την
κινητικότητα.
Ένα ειδικό μοτίβο που ονομάζεται υψαρρυθμία (παροξυσμικές ανωμαλίες)
μπορεί να παρατηρηθεί σε ένα EEG (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα). Η θεραπεία
αποτελείται από αντιεπιληπτικά, βενζοδιαζεπίνες, βιταμίνη Β6, κορτικοειδή,
κλπ. Οι ασθενείς έχουν ποσοστό θνησιμότητας 5%.
* Σύνδρομο Dosse
Αυτός ο τύπος επιληψίας εμφανίζεται μεταξύ του πρώτου και πέμπτου έτους
της ζωής και είναι πιο διαδεδομένος στα αρσενικά. Τείνει να είναι ανθεκτική
στα αντιεπιληπτικά φάρμακα.
Οι επιθέσεις περιλαμβάνουν επιληπτικές κρίσεις, μερικές φορές πτώσεις και
απώλεια μυϊκού τόνου. Το 40% των ασθενών πάσχουν από νοητική
καθυστέρηση ή αναπηρία.
Εκτός από τα σύνδρομα που περιγράφηκαν παραπάνω, υπάρχουν πολλές
μορφές επιληψίας που δεν έχουν ταξινομηθεί και δεν έχουν αιτιώδη
διάγνωση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι δύσκολο να δοθούν κατευθυντήριες
γραμμές θεραπείας σε σχέση με το καταλληλότερο αντιεπιληπτικό για τον
συγκεκριμένο τύπο κρίσης ή συνδρόμου.
Τι πρέπει να περιμένουμε όταν ξεκινάμε τη θεραπεία με CBD σε έναν
ασθενή παιδί που πάσχει από ανθεκτική επιληψία;
Στις περισσότερες περιπτώσεις (65%), ο αριθμός και η συχνότητα εμφάνισης
των κρίσεων μπορεί να μειωθεί. Σε ορισμένους ασθενείς, υπάρχει αλλαγή
στον τύπο της τοποθέτησης και μείωση της έντασης. Τα παιδιά είναι πιο
ήσυχα, επιτρέποντάς τους να χρησιμοποιούν το μυαλό τους για άλλα
απαραίτητα καθήκοντα και δεξιότητες. Οι γονείς συχνά παρατηρούν ότι είναι
“πιο συνδεδεμένα” (με το περιβάλλον).
Οι περισσότεροι ασθενείς έχουν σοβαρές γνωστικές ανεπάρκειες σε πολλές
περιπτώσεις και οι επιπτώσεις της CBD σε ένα γνωστικό και ψυχοκινητικό
επίπεδο είναι εύκολο να εκτιμηθούν. Οι ασθενείς σχετίζονται καλύτερα με το
περιβάλλον τους, αλληλεπιδρούν ενεργά κάτι που δεν έκαναν πριν και σε
πολλές περιπτώσεις βελτιώσουν τις σχολικές τους επιδόσεις, δίνοντας μια
πραγματική ώθηση στο ηθικό στο περιβάλλον του ασθενούς. Είναι σημαντικό
να έχουμε κατά νου ότι σε τέτοιες περιπτώσεις, μια μικρή βελτίωση μπορεί να
αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός. Πρόκειται για πολύ
περίπλοκες περιπτώσεις και η διατήρηση των παιδιών σταθερών είναι ένα
δύσκολο έργο, δεδομένου ότι η εμφάνιση των κρίσεων εξαρτάται από
πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των συναισθηματικών, που
συχνά αποτυγχάνουμε να λάβουμε υπόψη. Να θυμάστε ότι πολλοί ασθενείς
δεν έχουν λεκτική γλώσσα. Επειδή δεν μπορούν να μιλήσουν, δεν μπορούν να
εκφράσουν τα συναισθήματά τους και δεν μπορούν να επικοινωνήσουν
σωστά. Σε πολλά παιδιά, αυτό δημιουργεί απογοήτευση που μπορεί να
οδηγήσει σε αυτοτραυματισμό ή επιθετικότητα. Η CBD μπορεί επίσης να
συμβάλει στην εξομάλυνση αυτών των καταστάσεων σε πολλές περιπτώσεις.
Η πλειοψηφία των ασθενών έχουν εξαντλήσει τις ισχύουσες θεραπευτικές
εναλλακτικές λύσεις και η CBD είναι συνεπώς μια πολύ ενδιαφέρουσα πηγή,
δεδομένης της χαμηλής τοξικότητας και της αποτελεσματικότητάς της ως
αντιεπιληπτικού.
Ενδείκνυται η THC για τη θεραπεία της ανθεκτικής επιληψίας;
Πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια, οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν ήδη κάνναβη
sativa για τη θεραπεία της επιληψίας και μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι οι
ποικιλίες αυτές είχαν λόγο THC/CBD τουλάχιστον 1/1.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η CBD συνδυάζεται με ποσοστό THC
μικρότερο από 0,2%, αυτή η περιεκτικότητα απαντάτε για παράδειγμα, σε
έλαια, καθιστώντας το προϊόν νόμιμο.
Ωστόσο, ορισμένοι ασθενείς χρειάζονται μια αναλογία THC/CBD στα 1-2/15-
17, για παράδειγμα. Τα λάδια αυτού του προφίλ δείχνουν καλά αποτελέσματα
σε ορισμένα παιδιά. Επομένως, αν ο ασθενής δείξει ικανοποιητική ανάπτυξη
με την “νόμιμη” CBD, δεν θα πρέπει να παρέχεται και THC. Ωστόσο, σε άλλες
περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να εξεταστεί αυτή η επιλογή, με όλη την
“νομική” ανασφάλεια που θα μπορούσε να προκαλέσει στους γονείς, εάν
υπάρξει κάποιο πρόβλημα που θα προέκυπτε από τη χρήση κανναβινοειδών.
Παρ’ όλα αυτά, δεν αντιμετωπίσαμε προβλήματα που θα μπορούσαν να
θέσουν σε κίνδυνο την υγεία του ασθενούς ή να προκαλέσουν παρενέργειες
που δεν μπορούν εύκολα να λυθούν διορθώνοντας τη δόση στις περισσότερες
περιπτώσεις.
Κλινικές δοκιμές εξακολουθούν να απαιτούνται για να αποδειχθεί ότι τα
κανναβινοειδή μπορούν να είναι χρήσιμα ως αντιεπιληπτικά, αν και η χρήση
CBD και THC, σε διαφορετικές αναλογίες και περιεκτικότητες, αποδεικνύεται
αποτελεσματική για τη θεραπεία κάποιας ανθεκτικής επιληψίας. Μπορούν
επίσης να είναι αποτελεσματικά για τη θεραπεία άλλων τύπων επιληψίας σε
ενήλικες, για παράδειγμα.
Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε τη χαμηλή τοξικότητα των
κανναβινοειδών και είναι απαραίτητο να μελετήσουμε τις αλληλεπιδράσεις
που μπορεί να αναπτυχθούν μεταξύ των αντιεπιληπτικών και των
κανναβινοειδών, έτσι ώστε οι οποιοιδήποτε συνδυασμοί των δύο να μπορούν
να αντιμετωπιστούν με μεγαλύτερη βεβαιότητα.
Δεν υπάρχουν ακόμη διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις μεσοπρόθεσμες
και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της χρήσης της CBD. Ωστόσο, μέχρι στιγμής
δεν έχουν εντοπιστεί σημαντικές παρενέργειες που θα μπορούσαν να
δημιουργήσουν πρόβλημα με μια μακροπρόθεσμη θεραπεία.
Μελέτες
* Carlos G. Aguirre-Velázquez “Report from a Survey of Parents Regarding the
Use of Cannabidiol (Medicinal cannabis) in Mexican Children with Refractory
Epilepsy” (Έκθεση από μια έρευνα γονέων σχετικά με τη χρήση της
κανναβιδιόλης (φαρμακευτική κάνναβη) σε παιδιά στο Μεξικό με ανθεκτική
επιληψία) Neurol Res Int. 2017;2017:2985729.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5368357/
Περίληψη
“Οι διαρθρωμένες επιγραμμικές έρευνες χρησιμοποιήθηκαν για να
διερευνήσουν τις εμπειρίες των γονέων παιδιών με ανθεκτική επιληψία με
την φαρμακευτική χρήση της κάνναβης στο Μεξικό τον Σεπτέμβριο του 2016.
Εξετάστηκαν οι έρευνες που ολοκληρώθηκαν πλήρως και 53 περιπτώσεις
παιδιών ηλικίας 9 μηνών έως 18 ετών εντοπίστηκαν. Από αυτά, 43
περιπτώσεις (82%) προέρχονταν από το Μεξικό και 10 (18%) προέρχονταν από
χώρες της Λατινικής Αμερικής. Από τις 43 περιπτώσεις του Μεξικού, οι
διαγνώσεις ήταν οι εξής: 20 περιπτώσεις (47%) είχαν σύνδρομο LennoxGastaut (Lennox-Gastaut syndrome, LGS), 13 περιπτώσεις (30%) είχαν
απροσδιόριστη ανθεκτική επιληψία (unspecified refractory epilepsy, URE), 8
περιπτώσεις (19%) είχαν το σύνδρομο West (West syndrome, WS), 1
περίπτωση (2%) είχε σύνδρομο Doose (Doose syndrome, DS) και 1 περίπτωση
(2%) είχε σύνδρομο Ohtahara (Ohtahara syndrome, OS). Συνολικά, το 47,1%
των περιπτώσεων είχε προηγουμένως υποβληθεί σε θεραπεία με 9 ή
περισσότερες αντισπασμωδικές θεραπείες. Οι γονείς ανέφεραν μείωση των
σπασμών όταν η κανναβιδιόλη χρησιμοποιήθηκε σε 81,3% των περιπτώσεων,
παρατηρήθηκε μέτρια έως σημαντική μείωση στο 51% των περιπτώσεων και
το 16% των περιπτώσεων ήταν απαλλαγμένο από κρίσεις. Ο αριθμός των
αντιεπιληπτικών φαρμάκων που χρησιμοποιήθηκαν μειώθηκε σε 9/43 (20,9%)
των περιπτώσεων. Δεν αναφέρθηκαν σοβαρές ανεπιθύμητες παρενέργειες,
με μόνο κάποιες ήπιες ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως αυξημένη όρεξη ή
αλλαγές στις συνήθειες ύπνου, που αναφέρθηκαν σε 42% των περιπτώσεων”.
* Brenda E. Porter, Catherine Jacobson “Report of a parent survey of
cannabidiol-enriched cannabis use in pediatric treatment-resistant epilepsy”
(Έκθεση έρευνας σε γονείς σχετικά με τη χρήση κάνναβης εμπλουτισμένης με
κανναβιδιόλη σε ανθεκτική παιδική επιληψία θεραπεία) Epilepsy Behav. 2013
Dec;29(3):574–577.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4157067/
Περίληψη
“Οι σοβαρές επιληψίες κατά την παιδική ηλικία χαρακτηρίζονται από συχνές
κρίσεις, καθυστερήσεις στο νευρικό σύστημα και εξασθενημένη ποιότητα
ζωής. Σε αυτές τις ανθεκτικές στην θεραπεία επιληψίες, οι οικογένειες συχνά
αναζητούν εναλλακτικές θεραπείες. Αυτή η έρευνα διερεύνησε τη χρήση
κάνναβης εμπλουτισμένης με κανναβιδιόλη σε παιδιά με ανθεκτική στην
θεραπεία επιληψία. Η έρευνα παρουσιάστηκε σε γονείς που ανήκουν σε
ομάδα του Facebook που αφιερώνεται στην ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά
με τη χρήση κάνναβης εμπλουτισμένης με κανναβιδιόλη για τη θεραπεία των
κρίσεων των παιδιών τους. Δεκαεννέα απαντήσεις πληρούν τα κριτήρια
ένταξης για τη μελέτη: μια διάγνωση επιληψίας και την τρέχουσα χρήση
κάνναβης εμπλουτισμένης με κανναβιδιόλη. Δεκατρία παιδιά είχαν σύνδρομο
Dravet, τέσσερα είχαν σύνδρομο Doose και από ένα είχαν σύνδρομο LennoxGastaut και ιδιοπαθή επιληψία. Ο μέσος αριθμός αντιεπιληπτικών φαρμάκων
(AED) που δοκιμάστηκαν πριν από τη χρήση κάνναβης εμπλουτισμένης με
κανναβιδιόλη ήταν 12. Δεκαέξι (84%) από τους 19 γονείς ανέφεραν μείωση
της συχνότητας των κρίσεων του παιδιού τους ενώ έλαβαν κάνναβη
εμπλουτισμένη με κανναβιδιόλη. Από αυτούς, δύο (11%) ανέφεραν πλήρη
ελευθερία από κρίσεις, οκτώ (42%) ανέφεραν μείωση κατά περισσότερο από
80% στη συχνότητα των κρίσεων και έξι (32%) ανέφεραν μείωση κατά 25-60%.
Άλλα ευεργετικά αποτελέσματα περιλάμβαναν αυξημένη εγρήγορση,
καλύτερη διάθεση και βελτιωμένο ύπνο. Οι ανεπιθύμητες παρενέργειες
περιελάμβαναν υπνηλία και κόπωση. Η έρευνά μας δείχνει ότι οι γονείς
χρησιμοποιούν κάνναβη εμπλουτισμένη με κανναβιδιόλη ως θεραπεία για
παιδιά με ανθεκτική στη θεραπεία επιληψία. Λόγω του αυξανόμενου αριθμού
πολιτειών που επιτρέπουν την πρόσβαση στην ιατρική χρήση της κάνναβης, η
χρήση της θα είναι πιθανώς μια αυξανόμενη ανησυχία για την κοινότητα της
επιληψίας. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια και
την ανεκτικότητα της χρήσης της κάνναβης που είναι εμπλουτισμένη με
κανναβιδιόλη μεταξύ των παιδιών. Οι αντικειμενικές μετρήσεις ενός
τυποποιημένου παρασκευάσματος καθαρής κανναβιδιόλης είναι απαραίτητες
για να καθοριστεί εάν είναι ασφαλές, καλά ανεκτό και αποτελεσματικό στον
έλεγχο των κρίσεων σε αυτόν τον παιδικό πληθυσμό που είναι δύσκολο να
θεραπευτεί”.
* Orrin Devinsky, Maria Roberta Cilio, Helen Cross, Javier Fernandez-Ruiz,
Jacqueline French, Charlotte Hill, Russell Katz, Vincenzo Di Marzo, Didier JutrasAswad, William George Notcutt, Jose Martinez-Orgado, Philip J. Robson, Brian
G. Rohrback, Elizabeth Thiele, Benjamin Whalley, Daniel Friedman
“Cannabidiol: Pharmacology and potential therapeutic role in epilepsy and
other neuropsychiatric disorders” (Κανναβιδιόλη: Φαρμακολογία και πιθανός
θεραπευτικός ρόλος στην επιληψία και άλλες νευροψυχιατρικές διαταραχές)
Epilepsia. 2014 Jun;55(6):791–802.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4707667/
Περίληψη
“Σκοπός: Να παρουσιάσει μια περίληψη των σημερινών επιστημονικών
στοιχείων σχετικά με το κανναβινοειδές, την κανναβιδιόλη (CBD) όσον αφορά
τη συνάφεια τους με την επιληψία και άλλες επιλεγμένες νευροψυχιατρικές
διαταραχές.
Μέθοδοι: Συνοψίζουμε τις παρουσιάσεις από μια διάσκεψη στην οποία οι
προσκεκλημένοι συμμετέχοντες εξέτασαν σχετικές πτυχές της φυσιολογίας,
τους μηχανισμούς δράσης, τη φαρμακολογία και τα δεδομένα από μελέτες με
ζωικά μοντέλα και ανθρώπινα υποκείμενα.
Αποτελέσματα: Η κάνναβη έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση
ασθενειών από την αρχαιότητα. Η Δ9-THC είναι το κύριο ψυχοδραστικό
συστατικό και η κανναβιδιόλη (CBD) είναι το κύριο μη ψυχοδραστικό
συστατικό της κάνναβης. Η κάνναβη και η Δ9-THC είναι αντισπασμωδικά στα
περισσότερα ζωικά μοντέλα, αλλά μπορούν να προκαλέσουν παροξυσμό σε
ορισμένα υγιή ζώα. Ψυχοτροπικές επιδράσεις της ανεκτικότητας σε όριο Δ9-
THC. Η CBD είναι αντισπασμωδική σε πολλά οξεία ζωικά μοντέλα, αλλά
υπάρχουν περιορισμένα δεδομένα σε χρόνια μοντέλα. Οι αντιεπιληπτικοί
μηχανισμοί της CBD δεν είναι γνωστοί, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν
αποτελέσματα στον εξισορροπητικό μεταφορέα νουκλεοσιδίων, στον
υποδοχέα GPR55 συζευγμένου με πρωτεΐνη G-ορφανό, στο δυναμικό
πρόσκαιρου υποδοχέα του καναλιού τύπου 8 μελαστατίνης, στον υποδοχέα 5-
ΗΤ1α, στους υποδοχείς α3 και α1 γλυκίνης και στο δυναμικό μεταβατικού
υποδοχέα του καναλιού τύπου 1 ανκυρίνης. Η CBD έχει νευροπροστατευτικά
και αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα. Η CBD φαίνεται να είναι καλά ανεκτή
στους ανθρώπους, αλλά μικρές και μεθοδολογικά περιορισμένες μελέτες της
CBD στην ανθρώπινη επιληψία δεν έχουν καταλήξει σε κάποια
συμπεράσματα. Πιο πρόσφατες ανεπίσημες αναφορές για ιατρική χρήση της
κάνναβης με υψηλά ποσοστά CBD:Δ9-THC έχουν ισχυριστεί
αποτελεσματικότητα, αλλά οι μελέτες δεν ελέγχθηκαν”.
* O’Connell BK, Gloss D, Devinsky O “Cannabinoids in treatment-resistant
epilepsy: A review” (Κανναβινοειδή σε ανθεκτική στη θεραπεία επιληψία:
Μια ανασκόπηση) Epilepsy Behav. 2017 May;70(Pt B):341-348.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28188044
Περίληψη
“Η ανθεκτική στη θεραπεία επιληψία (Treatment-resistant epilepsy, TRE)
επηρεάζει το 30% των ασθενών με επιληψία και σχετίζεται με σοβαρή
νοσηρότητα και αυξημένη θνησιμότητα. Οι θεραπείες που βασίζονται στην
κάνναβη έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της επιληψίας για χιλιετίες,
αλλά μόνο τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει να συλλέγουμε δεδομένα από
κατάλληλα ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο τυχαιοποιημένες μελέτες (RCTs)
με κανναβιδιόλη (CBD), παράγωγο της κάνναβης. Προηγουμένως, οι
πληροφορίες περιορίζονταν σε αναφορές περιπτώσεων, μικρές σειρές και
έρευνες σχετικά με τη χρήση CBD και διαφόρων παρασκευασμάτων ιατρικής
χρήσης της κάνναβης (MMJ) που περιέχουν: τετραϋδροκανναβινόλη (THC),
CBD και πολλά άλλα κανναβινοειδή σε διαφορετικούς συνδυασμούς. Αυτές οι
RCTs μελέτησαν την ασφάλεια και διερεύνησαν την πιθανή
αποτελεσματικότητα της χρήσης της CBD σε παιδιά με σύνδρομο Dravet (DS)
και σύνδρομο Lennox-Gastaut (LGS). Ο ρόλος της ανταπόκρισης στο εικονικό
φάρμακο είναι πρωταρχικής σημασίας για τη μελέτη των προϊόντων ιατρικής
χρήσης της κάνναβης, δεδομένης της έντονης κοινωνικής και παραδοσιακής
προσοχής των μέσων ενημέρωσης, καθώς και των ισχυρών πεποιθήσεων
πολλών γονέων και ασθενών ότι ένα φυσικό προϊόν είναι ασφαλέστερο και
αποτελεσματικότερο από το φαρμακευτικό προϊόν που έχει εγκριθεί από την
FDA. Δεν έχουμε έγκυρα δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια, την
αποτελεσματικότητα και τη δοσολογία των βιοτεχνικών παρασκευασμάτων
που διατίθενται από τα φαρμακεία στις 25 πολιτείες και την περιφέρεια της
Κολούμπια με προγράμματα MMJ και σε online πηγές CBD και άλλων
κανναβινοειδών. Από την άλλη πλευρά, μελέτες ανοιχτής μελέτης με
100mg/ml CBD (Epidiolex®, GW Pharmaceuticals) έδωσαν πρόσθετες
αποδείξεις για την αποτελεσματικότητά του μαζί με ένα επαρκές προφίλ
ασφάλειας (συμπεριλαμβανομένων ορισμένων αλληλεπιδράσεων φαρμάκων)
σε παιδιά και νέους ενήλικες με ένα φάσμα TREs . Επιπλέον, οι Φάσης 3 RCTs
με το Epidiolex υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα και τα επαρκή προφίλ
ασφάλειας για παιδιά με DS και LGS σε δόσεις των 10 και 20mg/kg/ημέρα.
Αυτό το άρθρο αποτελεί μέρος ενός ειδικού τεύχους με τίτλο ‘Cannabinoids
and Epilepsy’ (Κανναβινοειδή και επιληψία)”.
* Cilio MR, Thiele EA, Devinsky O “The case for assessing cannabidiol in
epilepsy” (Η υπόθεση για την αξιολόγηση της κανναβιδιόλης στην επιληψία)
Epilepsia. 2014 Jun;55(6):787-90.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24854434
Περίληψη
“Οι μη αντιμετωπίσιμες επιληψίες έχουν εξαιρετική δυσμενή επίδραση στη
γνωστική και συμπεριφορική λειτουργία και στην ποιότητα ζωής και η
αντιμετώπιση των επιληπτικών κρίσεων αποτελεί πρόκληση και μοναδική
ευκαιρία. Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερη προσοχή επικεντρώθηκε στην
κανναβιδιόλη (CBD), τη μείζονα μη-ψυχότροπη ένωση του Cannabis sativa.
Βασικές έρευνες έχουν δώσει τεράστια στοιχεία για την ασφάλεια και τις
αντισπασμωδικές ιδιότητες της CBD. Ωστόσο, η έλλειψη καθαρών,
φαρμακολογικώς δραστικών ενώσεων και οι νομικοί περιορισμοί εμπόδισαν
την κλινική έρευνα και περιόρισαν τα δεδομένα σχετικά με την
αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια σε ανεκδοτικές (μη δημοσιευμένες)
αναφορές. Η καθαρή CBD φαίνεται να είναι ένας ιδανικός υποψήφιος μεταξύ
των φυτοκανναβινοειδών ως θεραπεία για την ανθεκτική στη θεραπεία
επιληψία. Ένα πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η συστηματική
διερεύνηση της ασφάλειας, της φαρμακοκινητικής και των αλληλεπιδράσεων
της CBD με άλλα αντιεπιληπτικά φάρμακα και η λήψη ενός αρχικού σήματος
σχετικά με την αποτελεσματικότητα σε διαφορετικές δοσολογίες. Αυτά τα
δεδομένα μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για να σχεδιάσουν
διπλά τυφλές ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο δοκιμές
αποτελεσματικότητας”.
* Reddy DS “The Utility of Cannabidiol in the Treatment of Refractory
Epilepsy” (Η χρησιμότητα της κανναβιδιόλης στη θεραπεία της ανθεκτικής
επιληψίας) Clin Pharmacol Ther. 2017 Feb;101(2):182-184.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27506704
Περίληψη
“Τα κανναβινοειδή που προέρχονται από την κάνναβη, όπως η κανναβιδιόλη
(CBD), έχουν αντισπασμωδικές ιδιότητες. Πρόσφατα, έχει υπάρξει ένα
αναδυόμενο ενδιαφέρον για τη χρήση εμπλουτισμένων με CBD προϊόντων για
τη θεραπεία της ανθεκτικής σε φάρμακα επιληψίας. Ορισμένες πιλοτικές
δοκιμές της CBD αποδείχθηκαν ευεργετικές για την ανθεκτική επιληψία, αλλά
η αποτελεσματικότητά της δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί με τυποποιημένες
ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο δοκιμές. Ωστόσο, οι μηχανισμοί στους
οποίους βασίζονται οι ισχυρισμοί της CBD για την προστασία από τις κρίσεις
παραμένουν ασαφείς. Αυτή η επισκόπηση περιγράφει εν συντομία την κλινική
χρησιμότητα της CBD στη θεραπεία της ανθεκτικής επιληψίας”.
* Lippiello P, Balestrini S, Leo A, Coppola A, Citraro R, Elia M, Russo E, De Sarro
G “From Cannabis to Cannabidiol to Treat Epilepsy, Where Are We?” (Από την
κάνναβη έως την κανναβιδιόλη για την αντιμετώπιση της επιληψίας, πού
είμαστε;) Curr Pharm Des. 2016;22(42):6426-6433.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27587196
Περίληψη
“ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Αρκετά αντιεπιληπτικά φάρμακα (AED), περίπου 25 τον αριθμό,
είναι σήμερα διαθέσιμα κλινικά για τη θεραπεία ασθενών με επιληψία. Παρά
αυτό το οπλοστάσιο και τα πολυάριθμα AED που πρόσφατα παρουσιάστηκαν,
δεν έχουν επιτευχθεί σημαντικές προόδους σχετικά με τον μεγάλο αριθμό των
ανθεκτικών σε φάρμακα ασθενών, ενώ πολλά οφέλη έχουν όντως ληφθεί για
άλλες κλινικές εκβάσεις (πχ. καλύτερη ανεκτικότητα, λιγότερες
αλληλεπιδράσεις). Τα κανναβινοειδή έχουν μελετηθεί για μεγάλο χρονικό
διάστημα για τη δυνητική τους θεραπευτική χρήση και πιο πρόσφατα τα
φυτοκανναβινοειδή έχουν θεωρηθεί πολύτιμο εργαλείο για τη θεραπεία
πολλών νευρολογικών διαταραχών συμπεριλαμβανομένης και της επιληψίας.
Μεταξύ αυτής της ευρείας τάξης, η πιο μελετημένη είναι η κανναβιδιόλη
(CBD) λαμβάνοντας υπόψη την έλλειψη ψυχοτρόπων επιδράσεων και των
αντισπασμωδικών ιδιοτήτων της.
ΣΚΟΠΟΣ: Να αναλύσουμε την τρέχουσα διαθέσιμη βιβλιογραφία σχετικά με
την CBD και υπό το πρίσμα άλλων δεδομένων σχετικά με τα
φυτοκανναβινοειδή, εξετάζοντας δεδομένα που εκτείνονται από τον
μηχανισμό δράσης, φαρμακοκινητική έως τις κλινικές ενδείξεις.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Αρκετές προκλινικές μελέτες έχουν προσπαθήσει να
κατανοήσουν το μηχανισμό δράσης της CBD, η οποία παραμένει σε μεγάλο
βαθμό μη κατανοητή. Η CBD έχει παρουσιάσει σημαντικά αντισπασμωδικά
αποτελέσματα κυρίως σε οξεία ζωικά μοντέλα επιληπτικών κρίσεων.
ευεργετικά αποτελέσματα αναφέρθηκαν επίσης σε ζωικά μοντέλα
επιληπτογένεσης και χρόνια μοντέλα επιληψίας, αν και όχι σημαντικά.
Αντίθετα, τα στοιχεία που προέρχονται από μερικές μελέτες εγείρουν
ερωτήματα σχετικά με τις επιπτώσεις άλλων κανναβινοειδών και κυρίως της
κάνναβης.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Υπάρχουν πράγματι επαρκή δεδομένα υποστήριξης για την
κλινική ανάπτυξη και σημαντικά αντιεπιληπτικά αποτελέσματα και οι
τρέχουσες κλινικές μελέτες θα επιτρέψουν την πραγματική χρησιμότητα της
CBD και ενδεχομένως άλλων κανναβινοειδών. Αναμφισβήτητα, πρέπει επίσης
να αντιμετωπιστούν διάφορα ζητήματα στο προσεχές μέλλον (πχ. καλύτερη
φαρμακοκινητική μορφολογία). Τέλος, η σκιαγράφηση του μηχανισμού
δράσης και της μελέτης άλλων κανναβινοειδών μπορεί να αποτελέσει
πλεονέκτημα για μελλοντικές εξελίξεις”.
